Αναζητήσεις Ψυχής : ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ: 1924 - 2010 Μοναχικός, ασυμβίβαστος και πέραν των ιδεολογιών

Τετάρτη 30 Απριλίου 2014

ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ: 1924 - 2010 Μοναχικός, ασυμβίβαστος και πέραν των ιδεολογιών

ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ: 1924 - 2010 Μοναχικός, ασυμβίβαστος και πέραν των ιδεολογιών

Ηράκλειτος, Χέγκελ, Μαρξ, Χέλντερλιν, Ρεμπό, Νίτσε, Φρόιντ και Χάιντεγκερ. Με αυτή τη σειρά ανέφερε ο στοχαστής Κώστας Αξελός τα ονόματα από τον χώρο της φιλοσοφίας, της διανόησης και της λογοτεχνίας που επηρέασαν τη σκέψη του. Οσοι τον γνώρισαν από κοντά, μιλούσαν για έναν μοναχικό «λύκο», ο οποίος χαιρόταν να είναι ελεύθερος από συμβάσεις.

Ο κορυφαίος Ελληνας και οικουμενικός φιλόσοφος πέθανε στο Παρίσι στα 86 του χρόνια

Φύσει και θέσει αντισυμβατικός, ενώ δίδαξε από το 1962 ώς το 1973 στη Σορβόνη, δεν πήρε ποτέ θέση καθηγητή. Όπως έλεγε ο ίδιος, «το πανεπιστήμιο δεν είναι ο χώρος της ριζικής σκέψης».

Πάντα όμως παρέμενε ένας μεγάλος ερωτικός: με τη δημοσιογράφο, πρώην ευρωβουλευτή και μεταφράστρια στα ελληνικά των έργων του, Κατερίνα Δασκαλάκη είχε μια σχέση αγάπης και αφοσίωσης που κράτησε περί τα τριάντα χρόνια.

Ο Κώστας Αξελός, ένας μεγάλος Ελληνας και μεγάλη διεθνής προσωπικότητα, πέθανε χθες σε ηλικία 86 ετών από φυσικά αίτια. Η κηδεία του θα γίνει την ερχόμενη Πέμπτη, στις 2.30 το μεσημέρι, στο κοιμητήριο Μονπαρνάς του Παρισιού. Τελευταία του δημόσια εμφάνιση στην Ελλάδα έγινε τον περασμένο Μάρτιο, όταν αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

Τον Απρίλιο του 2000 είχε πάρει την ίδια τιμητική διάκριση από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Ηρακλείτειος φιλόσοφος

Το στίγμα του «ηρακλείτειου φιλοσόφου» τού το έχει δώσει ο μελετητής Πιερ Νομπέρ: «Προβλέπει ένα μέλλον τεχνο-γραφειοκρατικό και καπιταλο-σοσιαλιστικό, το οποίο θα είναι η μοίρα όλου του πλανήτη. Βλέπει σ' αυτό το γίγνεσθαι -σ' αυτό το μέλλον- έναν αστερισμό του παιχνιδιού του κόσμου, έναν αστερισμό της παγκόσμιας περιπλάνησης. Απαισιοδοξία; Προκλητικό, με κάθε έννοια του όρου, το διάβημα αυτό απογυμνώνει».

Γεννήθηκε στους κόλπους μεγαλοαστικής οικογένειας των Αθηνών, στις 26 Ιουνίου 1924. Για τα παιδικά του χρόνια έγραφε η παιδική του φίλη, Λίζα Πετρίδη:

«Είχα πάντα μια "φιλία" (με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξεως) και μια συγκίνηση για τον Κώστα, εξαιτίας των παιχνιδιών του Ζαππείου. Συγχρόνως, όμως, κι ένα φόβο. Φόβο γιατί αυτό το ζωηρό παιδάκι, με το ευκίνητο σώμα και τα λαμπερά μάτια, έγινε ένα αγοράκι κι ένας έφηβος πολύ επιθετικός. Οχι με την τρέχουσα σημασία της λέξεως. Αλλά μπορούσε να κάνει ή να πει κάτι το τόσο αναπάντεχο, απρόοπτο ή παράλογο, που να μην ξέρεις από πού σου έρχεται».

Τελείωσε ελληνικό γυμνάσιο, ενώ παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα γαλλικών και γερμανικών στο Γαλλικό Ινστιστούτο και στη Γερμανική Σχολή. Γράφτηκε στη Νομική, αλλά ο δεύτερος μεγάλος πόλεμος δεν τον άφησε να την τελειώσει. Από τα δεκαεπτά μέχρι τα είκοσι ένα του χρόνια πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, από τις τάξεις του ΚΚΕ, ως οργανωτής, δημοσιογράφος και θεωρητικός του κομμουνιστικού κινήματος (1941-1945).

Θυμόταν για την περίοδο αυτή: «Το ΚΚΕ μού είχε αναθέσει μια αποστολή. Να επηρεάσω τον Κορνήλιο Καστοριάδη, ο οποίος ανήκε στους τροτσκιστές. Τη μοναδική φορά που συναντηθήκαμε καταλάβαμε ότι και ο Καστοριάδης είχε την αντίστοιχη εντολή. Να φέρει εμένα στις τάξεις των τροτσκιστών».

Γρήγορα βρέθηκε ανάμεσα στις συμπληγάδες της διαγραφής του από το Κομμουνιστικό Κόμμα και του κυνηγητού του από το κράτος της Δεξιάς, που τον καταδίκασε ερήμην σε θάνατο. Μαζί με άλλους εκατό διανοούμενους κατέφυγε με το καράβι «Ματαρόα» στο Παρίσι. Από τα τέλη του 1945 ώς το τέλος της ζωής του εκεί έζησε. Εγινε η πόλη-μοίρα του.

Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόνη και αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, εργάστηκε ως ερευνητής στο Φιλοσοφικό Τμήμα του CNRS και εκπόνησε στην Ecole Pratique des Hautes Etudes (ώς το 1959) δύο διδακτορικές διατριβές: «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία» και «Ο Μαρξ, στοχαστής της τεχνικής».

Καταλυτική ήταν η συμμετοχή του στο περιοδικό «Arguments» («Επιχειρήματα») και η διεύθυνση, από το 1960, της ομώνυμης σειράς στον εκδοτικό οίκο «Les Editions de Minuit». Σ' αυτήν βρήκαν στέγη η φιλοσοφική σκέψη, η πολιτική, η ψυχολογία, η ψυχιατρική, η γλώσσα, η ιστορία, οι τέχνες.

Το πρώτο έργο του κυκλοφόρησε στα ελληνικά, από τις εκδόσεις «Παπαζήση», το 1953: ήταν οι «Φιλοσοφικές δοκιμές». Το μεγαλύτερο μέρος τού έργου του απλώθηκε σε τρεις τριλογίες, όπως τις χαρακτήριζε: «Το ξετύλιγμα της περιπλάνησης» (1961-1964), «Το ξετύλιγμα του παιχνιδιού» (1969-1970), «Το ξετύλιγμα μιας αναζήτησης» (1969-1979). Μείζονες καταθέσεις του θεωρούνται η «Ανοιχτή Συστημική» (1984) και οι «Μεταμορφώσεις» (1991). *

vs Σαρτρ

Πασίγνωστη η διένεξή του με τον Σαρτρ, τον οποίο εγκαλούσε για μη πρωτότυπη σκέψη. Ο Σαρτρ με τη σειρά του τον κατηγορούσε επειδή είχε εγκαταλείψει τον κομμουνισμό.

«Μας έμαθε να μη φοβόμαστε...»

«Ο Κώστας Αξελός υπήρξε ένας τολμηρός στοχαστής, ανήσυχος δημιουργός και μαχητής ιδεών, ανοίγοντας νέα μονοπάτια στην κατανόηση του κόσμου.

Εμπνευσμένος δάσκαλος, δίδαξε με το ήθος και την ακεραιότητά του να μη φοβόμαστε πνευματικές συγκρούσεις, ακόμα και με τον εαυτό μας». Τη μεστή δήλωση έκανε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, σε συλλυπητήριο τηλεγράφημά του, χθες, προς τους οικείους του Αξελού.

Δήλωση για τον θάνατο του Ελληνα στοχαστή, έκανε, όμως και ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι «με το πλούσιο έργο του, έφερε τη σύγχρονη ελληνική σκέψη στις κορυφές του παγκόσμιου πολιτισμού. Το έργο αυτό, θα αποτελεί πάντα παράδειγμα και πρόκληση στην περιπέτεια της σκέψης».

«Γνήσιο διανοούμενο», με «ελεύθερη σκέψη και ασυμβίβαστο πνεύμα», χαρακτήριζε τον Κώστα Αξελό στη δική του δήλωση ο πρόεδρος της Ν.Δ. Αντώνης Σαμαράς. «Το έργο του», πρόσθετε, «φωτίζει το πνεύμα, πέρα από ιδεολογικά "τείχη" (...) Και είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ».

Σε ανακοίνωσή του και ο Συνασπισμός εκφράζει τη θλίψη του για την απώλεια του Αξελού και τη βεβαιότητα ότι το «έργο του αποτελεί παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές».

«Δεν ξεφυτρώνουν οι φιλοσοφίες σαν μάρκες σαρδέλας»

Είπε:

* «Ο άνθρωπος είναι σαν ένα παιδί που περιμένει να τού χαρίσουνε πάρα πολύ ωραία παιχνίδια κι όταν δεν μπορούν να τον ικανοποιήσουν, αρχίζει να κλαίει, να παραπονιέται, να ζητάει κατανόηση, τρυφερότητα».

* «Ο σημερινός κόσμος όταν εκφράζεται πολιτικά θα έπρεπε να αποκλείει όλες τις δικτατορικές μορφές, λαϊκού είτε θρησκευτικού τύπου, και τις ολιγαρχίες -γιατί ό,τι ονομάζουμε σήμερα δημοκρατίες είναι ένα σύνολο από ολιγαρχίες».

* «Οι Ελληνες θα 'πρεπε να σκεφτούν την Ελλάδα πολύ βαθύτερα, να τη ζήσουν βαθύτερα και να μην αρκούνται στο κύλισμα της ζωής».

* «Νέες φιλοσοφίες δεν υπάρχουν. Δεν ξεφυτρώνει κάθε εφτά χρόνια μια νέα φιλοσοφία σαν μια νέα μάρκα σαρδέλας».

* «Η σκέψη που προσπαθώ να ξετυλίξω στέκεται πέρα από την αισιοδοξία και την απαισιοδοξία, τις ελπίδες και την απελπισία, τη χαρά και τη λύπη».

* «Ακούω Μπαχ, Μότσαρτ ή ένα απλό λαϊκό τραγούδι ή ένα κομμάτι τζαζ. Η μουσική δεν παριστάνει δρώμενα, δεν δείχνει τίποτα, ούτε το καλό ούτε το κακό, γιατί είναι μία από τις γνησιότερες εκφράσεις του κόσμου τού ίδιου».

Από συνεντεύξεις στη Σίσσυ Αλωνιστιώτου και στον Βασίλη Κ. Καλαμαρά.

Βιβλία του στα ελληνικά

«Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία», «Γράμματα σ' ένα νέο στοχαστή» («Εξάντας») «Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής» («Καστανιώτης»), «Προς την πλανητική σκέψη», «Για μια προβληματική ηθική», «Ανοιχτή συστηματική», «Μεταμορφώσεις», «Αυτή η διερώτηση», «Αινιγματικές απαντήσεις» («Εστία»), «Γιατί σκεφτόμαστε;

Τι να πράξουμε;», «Αυτοβιογραφικές σημειώσεις», «Η εποχή και το ύπατο διακύβευμα», «Το άνοιγμα στο επερχόμενο και Το αίνιγμα της τέχνης. [Επιτομή δύο διαλέξεων]» («Νεφέλη», 2009).

Το τελευταίο του βιβλίο, «Αυτό που έρχεται», θα κυκλοφορήσει από την «Εστία».

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2010
http://dytikosanemos.blogspot.gr/2010/02/1924-2010.html

Κώστας Αξελός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Κώστας Αξελός (26 Ιουνίου 1924 - 4 Φεβρουαρίου 2010) ήταν σύγχρονος Έλληνας στοχαστής και φιλόσοφος και καθηγητής φιλοσοφίας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 19 γλώσσες[1]. Το Μάρτιο του 1992 ανακηρύχθηκε διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου[2]. Στις 14 Απριλίου 2000, αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Στις 5 Μαρτίου 2009, αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του τμήματος Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής τουΑριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Υπήρξε Αντιστασιακός ως μέλος του ΚΚΕ.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του Μιλτιάδη Αξελού, παθολόγου, διευθυντή κλινικής στον Ευαγγελισμό και η μητέρα του, Κωνσταντίνα, καταγόταν από την παλιά αθηναϊκή οικογένεια Ξηροταγάρου.[2] Ακολούθησε σπουδές Νομικής και κατά την περίοδο της ναζιστικής κατοχής, πολέμησε στην Εθνική Αντίσταση[1]. Εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ το 1941 και έγινε ανώτερο στέλεχος του ΚΚΕ και διαφωτιστής σε θέματα προπαγάνδας. Πολέμησε στα Δεκεμβριανά και φυλακίστηκε τραυματισμένος στο Χασάνι όπου καταδικάστηκε σε θάνατο για τις συμμετοχή του και τις πράξεις του στον ΕΛΑΣ σπουδάζουσας. Απέδρασε κολυμπώντας. Αν και αρκετά μεταγενέστερα κατεφέρθηκε κατά της δράσης του ΚΚΕ το καιρό της Κατοχής, εν τούτοις θεωρείται διερευνητέος και ο ρόλος που έπαιξε στην υπόθεση Κίτσου Μαλτέζου [3] ενώ πήρε μέρος στην ανατίναξη κτιρίων στα Δεκεμβριανά[4]. Το 1945 εγκαταλείπει μόνιμα την ενεργή πολιτική και διαγράφεται από τις τάξεις του ΚΚΕ[5]. Λόγω των διώξεων του από το κράτος καθώς καταζητούταν μετέβη με το πορτογαλικό πλοίο Ματαρόα από τον Πειραιά στο Παρίσι, όπου έμελλε να εγκατασταθεί μόνιμα, μέχρι τον θάνατό του το Φεβρουάριο του 2010. Συνεπιβάτες σε αυτό το πλοίο ο Κορνήλιος Καστοριάδης και ο Κώστας Παπαϊωάννου, που μαζί με διακόσιους ακόμα (ανάμεσα στους οποίους και οι Μέμος Μακρής, Μιμίκα Κρανάκη) είχαν εξασφαλίσει, με την βοήθεια του Οκτάβιου Μερλιέ (Octave Merlier), υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου από την γαλλική κυβέρνηση. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόνη και δίδαξε από το 1962 ως το 1973 ως καθηγητής. Επίσης, ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικούArguments.[6]
Φιλοσοφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με διαμεσολαβητές τους Προσωκρατικούς, ο Κώστας Αξελός προσπαθεί να συμφιλιώσει τον Μαρξ με τους Νίτσε, Φρόιντ και Χάιντεγκερ, αναζητώντας πολυδύναμο παρατηρητήριο για την κατόπτευση των προβλημάτων της μεταμαρξιστικής εποχής. Ήδη με τα πρώτα κείμενα, στρέφεται προς τη στοιχειοθέτηση μιας βιοθεωρίαςπου να καθίσταται πράξη στον στίβο μιας ελεύθερης και δημοκρατικής πολιτείας, έστω κι αν ο δρόμος που οδηγεί σ' αυτήν συνεπάγεται τη βίαιη κοινωνική διαλεκτική της επαναστατικής ανατροπής. Δεν αποφεύγει τη γοητεία του αποσπασματικού λόγου που διέσωσε τη σκέψη του Ηράκλειτου, με την αξίωση πάντως να μελετηθεί στη συνάφειά του με το «πνεύμα του καιρού του» και να αποτιμηθεί με ακρίβεια η «ευεργετική» του επίδραση στο έργο του Ένγκελς και του Μαρξ. Συναφώς αιτιολογεί το αυξανόμενο ενδιαφέρον της σύγχρονης έρευνας για τους Προσοφιστές και γενικότερα για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ορίζοντας τη φιλοσοφία ως μέθοδο αντικρίσματος των νόμων της κίνησης της φύσης, της ιστορίας και του πνεύματος και θυμίζοντας στο σημείο αυτό το Anti-Dühring (1952).

Έχει εγκατασταθεί στη Γαλλία ο Αξελός, όταν για την προβληματική σχέση του ανθρώπου με την ιστορία συμπλησιάζει τον Ένγκελς και τον Μαρξ με τους Νίτσε και Φρόιντ. Προνομιακό πεδίο γι' αυτή τη συνάντηση αναδεικνύονται τα Οικονομικο-φιλοσοφικά χειρόγραφα του Μαρξ με ερεθιστική αιχμή το νόημα και τις μορφές της «αποξένωσης». Στην οικονομική και κοινωνική σφαίρα, εντοπίζονται οι επιπτώσεις του καταμερισμού της εργασίας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κεφαλαίου, τουχρήματος και της βιομηχανίας, που μεταμφιέζει σε «πολιτισμό» την «ωμή κατάσταση της βαρβαρότητας των αναγκών». Οι σχέσεις των δύο φύλων, επίσης η «εξωτερίκευση» του ανθρώπου σε μια «ξένη πραγματικότητα», η μετατροπή του «είναι» σε «έχειν», η μετάβαση από το «πραγματικό» στο «αφηρημένο» (ενόσω η «Λογική είναι το χρήμα του πνεύματος») και από την αλήθεια στην «αποξένωση της αυτοσυνείδησης» συναποτελούν εκφάνσεις της «Entfremdung». Η τελευταία μπορεί να αρθεί μόνο με την οικοδόμηση της κομμουνιστικής κοινωνίας ως «θετικής αναίρεσης της ατομικής ιδιοκτησίας». Τότε αναμένεται να ξαναγεννηθεί ο «ολόκληρος Άνθρωπος», που θα συνταιριάζει την ελευθερία με την αναγκαιότητα του «ατόμου και του γένους», τις φυσικές με τις ιστορικές επιστήμες, καταργώντας έτσι τις «ψευδείς ιδεολογίες και την αφηρημένη φιλοσοφία» (1952).

Ακολουθώντας το παράδειγμα του δασκάλου του Χάιντεγκερ, φιλοσοφεί μέσω της γλώσσας, συχνά χρησιμοποιώντας μια συνεχή ροή αφοριστικών προτάσεων για να υποδηλώσει τα σημεία με τα οποία αφουγκραζόμαστε το «παιγνίδι του κόσμου». Με την ίδια σκευή πλησιάζει τους «ορίζοντες του κόσμου», αποκρυπτογραφεί τα «μυθολογικά στοιχεία» του μαρξισμού και ιδίως αναγγέλλει την έλευση της «μεταϊστορίας», που διαχέεται προδρομικά στην «τελειωμένη διατηρημένη, μηδενισμένη, ξεπερασμένη, κοινωνικοποιημένη, πλανητικοποιημένη υποκειμενικότητα» (1964).

Κατά την εκδοτική πρόθεση του Αξελού, οι δύο διδακτορικές διατριβές και το βιβλίο του "Προς την πλανητική σκέψη" (1964) αποτέλεσαν την πρώτη τριλογία των γραπτών του στα γαλλικά με τίτλο «Η εκδίπλωση της περιπλάνησης» («Le deploiement de l' errance»).

Στους κόλπους της σημερινής εποχής η σκέψη και ο κόσμος αναδύονται πλανητικά, ως ψηλάφηση και ως πραγματικότητα ενός «αθέατου ορίζοντα όλων των ενδοκοσμικών πραγμάτων» (1964), με αποτέλεσμα να στοιχείται η διαρκής περιπλάνηση προς τη θρυμματισμένη «ολότητα» που περιβάλλει τον άνθρωπο και που με τη σειρά της γίνεται «ερωτηματικό του παιγνιδιού» μ' αυτήν (1964). Την αίσθηση βέβαια αυτή αποκομίζει η δεύτερη τριλογία που τιτλοφορείται «Η εκδίπλωση του παιγνιδιού» («Le deploiement de jeu») και περιλαμβάνει τις συνθέσεις: "Το παιγνίδι του κόσμου" (1969), "Για μια προβληματική ηθική" (1972) και "Συμβολή στη Λογική" (1977).

Η τρίτη τριλογία φέρει τον τίτλο «Η εκδίπλωση μιας έρευνας» και απαρτίζεται από τα βιβλία: "Επιχειρήματα μιας έρευνας" (1969), "Ορίζοντες του κόσμου" (1974) και"Προβλήματα του διακυβεύματος" (1979). Τον απασχολεί το δίπολο Μαρξ και Φρόιντ, το οποίο ο Αξελός ουδέποτε αντιμετώπισε με την αμεριμνησία του πατροκτόνου, από τότε που διακήρυττε ότι πρέπει να «απελευθερώσουμε τις ακμαίες δυνάμεις» που περιέχουν ο μαρξισμός και ο φροϋδισμός (1964) ως τις «αυτοβιογραφικές» του σημειώσεις, στις οποίες υπογραμμίζει ότι «μένει να ξαναρωτήσουμε, να προεκτείνουμε τις μαρξικές και φροϋδικές διαισθήσεις» (1997). Στο επίκεντρο των αναζητήσεών του εξακολουθεί να βρίσκεται το «παιγνίδι του συνόλου των συνόλων», ιδίως στη συνάρτησή του με το ερώτημα για το «τέλος της ιστορίας». Τούτο αναδιατυπώνεται απερίφραστα ως εξής: «Δεδομένου ότι όλα έχουν ήδη ειπωθεί και αντικρουσθεί, σε μια συγκεκριμένη γλώσσα, τη γλώσσα κυρίως της μεταφυσικής φιλοσοφίας και τη γλώσσα της αντιφιλοσοφίας που ανατρέπει τη μεταφυσική, υπάρχει ακόμα κάτι τι να ειπωθεί και σε ποια γλώσσα;» (1974).

Έτσι, το ερώτημα για το «τέλος της φιλοσοφίας» και συναφώς για το «τέλος της ιστορίας», στο πλαίσιο της πρακτικής που ανταποκρίνεται στο «παιγνίδι του κόσμου», δεν μπορεί παρά να εκφέρεται κάθε φορά εξαρχής, σ' έναν ορίζοντα που θα «διαρκέσει αναμφισβήτητα για όποιον ξέρει να βλέπει, να διαβλέπει και να προβλέπει πολύ μεγαλύτερο χρόνο από την καθαυτό Ιστορία» (1993). Τι είναι αυτό που απομένει και αναστέλλει το «τέλος» ως τελείωση και ως τελευτή των σχέσεών μας με τον κόσμο; Μάλλον η «ένταση της σκέψης που αναθεωρεί τα πάντα», η «συνάντηση μέσα στο ρήγμα του ερωτισμού, η κατάκτηση του φευγαλέου, η κατάπληξη μπροστά σε ορισμένες στιγμές, η οξυδερκής συμβολή στις μάχες της πολιτικής πρωτοπορίας», γιατί σε κάθε περίπτωση το «παιγνίδι του κόσμου» είναι «πιο δυνατό από τον μηδενισμό» (1969). Το διακύβευμα, ως αδιάπτωτη παιγνιώδης συνεπαφή ανθρώπου και κόσμου, δεν προεξοφλεί κάποια αναδίπλωση της «σκεπτόμενης ομιλίας» ή της «ομιλούσας σκέψης», ακόμη κι αν θα μπορούσε να διερευνηθεί μήπως στον υπάρχοντα κόσμο, «όπου γίνεται πολύς θόρυβος για το τίποτα, μια κάποια διέξοδος θα ήταν να μην πούμε τίποτα». Το «παιγνίδι συνεχίζεται» στα χέρια του «ποιητικού δαίμονα της σκέψης» απέναντι σε μια κοινωνία που διατηρείται «ανυπόφορα μέτρια και απατηλή» (1979).

Μετά την ολοκλήρωση της τρίτης τριλογίας δημοσιεύεται η Ανοιχτή συστηματική (1984) ως προέκταση των αντιλήψεων που είχε εκθέσει ως τότε ο Αξελός για τα «ανοίγματα του κόσμου», με έναν τρόπο σύλληψης και γραφής επίσης «διαφορικό και ενοραματικό» που αγκαλιάζει το «παιγνίδι του κόσμου», δηλαδή ό,τι δεν υπάρχει και ωστόσο «κατακλύζει και υπερβαίνει άτομα και ιστορικές κοινωνίες» και με επιπρόσθετη τώρα την υπογράμμιση του «τρισδιάστατου ορίζοντα που επιτρέπει το «άνοιγμα του χρόνου παρελθόντος - παρόντος - μέλλοντος» (1984). Η αίσθηση της ανάγκης να γίνει το «επόμενο βήμα», ακόμη και πέρα από τους γνώριμους ορίζοντες της «περιπλάνησής» του που κατά το «παιγνίδι του χρόνου» δεν τον διευκόλυναν να «κρυσταλλώνει το είναι» ή να θέτει την «ολότητα» (1964), τον ωθεί στην αναστοχαστική προσέγγιση του «επαγγέλματος του στοχαστή», στην παροχή αποσαφηνίσεων ως προς τα θεωρήματα που καλλιέργησε και ιδίως σε μια παιδαγωγική συνόψιση των αναζητήσεών του. Έτσι, στα Γράμματα σ' ένα νέο στοχαστή (1996) προσπαθεί να προσφέρει «ένα είδος προσανατολισμού» στην ερωτηματοθεσία για τον «λαβύρινθο του κόσμου» με κλειδιά τις «διιστορικές» λέξεις που ενυπάρχουν σε μια σκέψη χωρίς «καμιά οριστική λύση» και συνάμα χωρίς «καμιά παρηγοριά», μια και το «παιγνίδι του κόσμου» τρέφει και καταστρέφει όλες τις τελευταίες λέξεις (1996).

Ανεξάρτητα από το ποιο παρατηρητήριο εποπτεύει κανείς τα κοινωνικά δρώμενα της εποχής του και συναφώς ανατέμνει τη θεωρητική σκέψη που τα προσεγγίζει, επιβάλλεται να επισημανθεί ότι η φιλοσοφική παρουσία του Κώστα Αξελού στη διεθνή σκηνή των ιδεών κατέκτησε επάξια μια ξεχωριστή θέση, τόσο με την εκφραστική του όσο κυρίως με τη σύστοιχη επιλογή των θεμάτων που αποτέλεσαν τον πυρήνα της σκέψης του. Στο «παιγνίδι του κόσμου» συμπυκνώνεται ο πλούτος των παρατηρήσεων που προσκομίζει η «ενιαία και ενοραματική σκέψη» (1984), κατά την «περιπλάνησή» της σε μια «ανοιχτή ολότητα» που συνιστά τη «συνδυαστική των εξουσιών του κόσμου» (1984). Ταυτόχρονα, κατά την αδιάκοπη αναμέτρηση με «ό,τι σκέφθηκε ως τώρα η ανθρωπότητα» (1993) κατανοεί την οφειλή του προς τον Ηράκλειτο, τον Μαρξ, τον Φρόιντ και τον Χάιντεγκερ, για να μείνουμε στις κορυφές αυτής της συνάντησης. Ως προς την «είσοδό» του στον κόσμο της θεωρητικής ζωής έδωσε ο ίδιος, με την υπόμνηση βέβαια ότι δεν πρόκειται για «αιτιακό σχήμα», το περίγραμμα των προσδιορισμών αυτού του διακυβεύματος, στους οποίους συγκαταλέγονται ο «κοινωνικός περίγυρος» και η «ιστορική στιγμή» (1997).

Με υφάδι τον στοχασμό για τον φιλοσοφικό στοχασμό, το σύνολο σχεδόν των κειμένων του τακτοποιείται ως ένας ιδιογενής μετα-φιλοσοφικός επιλογισμός με την πρόθεση να μην «υπομένει παθητικά την εποχή» του: το «κάλεσμα που μας έχει εκτοξευθεί μας επιτάσσει να κοιτάμε και να βλέπουμε από κοντά και από μακριά» (1997). Η διακινδύνευση άλλωστε δεν γέρνει προς την πλευρά νομιμοποίησης του υπάρχοντος ούτε επιτελείται με την αμεριμνησία της αοχλησίας: «Το εν λόγω παιγνίδι είναι οτιδήποτε εκτός από παιγνιώδες και ευτράπελο. Οι σκέψεις και οι χειρονομίες που εκτοξεύονται μέσα στην περιπέτεια του "υπέρτατου ανοίγματος" είναι και παραμένουν παράνομες παρά τις μερικές και μεροληπτικές αναγνωρίσεις» (1997). Σε κάθε περίπτωση, όσοι «πλευροκοπούν το αδύνατο» παραγκωνίζουν και τη «θεατρικότητα» για ν' ανοίξουν τον δρόμο «σε μια ομιλία ποιητική και σκεπτόμενη, σε μια διάπυρη ζωή» (1997).
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ Jump up to:1,0 1,1 Σύντομη βιογραφία στο greekbooks.gr
↑ Jump up to:2,0 2,1 Το Βήμα, Μπακουνάκης Ν., Ο παράνομος στοχαστής, 21 Ιουλίου 1996.
Jump up↑ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΚΚΕ) (1920-1950) Σύντοµη ιστορική αναδροµή από τον Υποναύαρχο Σωτήριο Γεωργιάδη ΠΝ, εα της Εταιρείας Μελέτης ελληνικής Ιστορίας
Jump up↑ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΜΠΑΫΡΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΦΥΛΙΑ ΣΥΡΡΑΞΗ 1944-1949 Ανδρέας Μακρίδης
Jump up↑ Κώστας Αξελός: «Για μας δεν υπήρχε ιερό και όσιο» Συνέντευξη στον Κωστή Κορνέτη
Jump up↑ Μακεδονία, Σπυριδοπούλου, Ε., ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ “Ο κόσμος είναι ένα ανοιχτό όλον', 6 Μαρτίου 2009.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μάριος Μπέγζος, Κώστας Αξελός. Το ΄Ανοιγμα της Σκέψης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2002
Palmier, Jean-Michel, «Κώστας Αξελός: ο φιλόσοφος που θέτει μονάχα ερωτήματα». Μετάφρ. Δημήτρης Δούκαρης. Τομές 66 (1980), 8-9.
Delacampagne, Christian, «Κώστας Αξελός». Τομές 66 (1980), 10.
Νικολαΐδης, Αριστοτέλης, «Ο Κώστας Αξελός και το ερωτηματικό του σύμπαν». Τομές 66 (1980), 11-15
Νικολαΐδης, Ἀριστοτέλης, «Σκέψη καὶ πράξη στὸ ἔργο τοῦ Κώστα Ἀξελοῦ » , Τομές, 2-3 (1978), σσ. 7-10
Droit, Roger-Pol, Palmier, Jean Michel, «Κώστας Ἀξελός, στοχαστὴς τοῦ “παιχνιδιοῦ τοῦ κόσμου” » , Ἐποπτεία, 23 (1978), σσ. 489-491
Enthoven, Jean-Paul, «Ἀξελός: ὁ αἰώνιος παίχτης » , Τομές, 2-3 (1978), σσ. 11-12
Haviland, Eric, Κώστας Ἀξελός. Βίος στοχαστικός - Βιωμένη σκέψη, Ἀθήνα, Βιβλιοπωλεῖον τῆς " Ἑστίας", 1998
Lefebvre, Henri, «Ὁ κόσμος κατὰ τὸν Κώστα Ἀξελό » , Νέα Ἑστία, 150, 1737 (2001), σσ. 229-243
Lefebvre, Henri, Fougeyrollas, Pierre, Τὸ παιχνίδι τοῦ Κώστα Ἀξελοῦ, Ἀθήνα, Βιβλιοπωλεῖον τῆς " Ἑστίας", 1984
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Συνέντευξη στον Γιώργο Δουατζή, Καθημερινή, 14 Απριλίου 2009.
Κώστας Αξελός στο protoporia.gr
Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]