Νικήτας Στηθάτος Περί ψυχής

Περί ψυχής

Νικήτας Στηθάτος
μετάφραση: Νικόλαος Καλομπάτσος
επιμέλεια σειράς: Βασίλης Κατσαρός

Ζήτρος, 2006
372 σελ.
ISBN 960-8437-75-Χ, ISBN-13 978-960-8437-75-3, [Κυκλοφορεί]
Τιμή € 22,37
Βυζαντινή γραμματεία [DDC: 888]
Φιλοσοφία, Βυζαντινή [DDC: 189]
Ψυχή - Θρησκευτικές απόψεις [DDC: 233.5]
Φιλοσοφία και θρησκεία [DDC: 291.175]

[...] Η πραγματεία "Περί Ψυχής"του Νικήτα Στηθάτου αποτελεί ένα έργο-κλειδί για την κατανόηση του υλικού ενός θεματολογίου που απασχολούσε ιδιαίτερα τη βυζαντινή διανόηση, όπως η δημιουργία των αγγέλων, του ορατού κόσμου και των ανθρώπων, η ουσία της ψυχής και η κατάσταση της μετά τον θάνατο του σώματος. Με γνώση των Γραφών και της προγενέστερης θεολογικής γραμματείας ο Νικήτας Στηθάτος προσδιορίζει την άυλη φύση των αγγέλων ως προς τους ανθρώπους και την υλική τους ως προς τον Θεό, το περιγραπτό, το αόρατο, το νοερό και αθάνατο κλπ., ιδιότητες που εδόθησαν προς αυτούς κατά χάριν Θεού, και περιγράφει τις υπηρεσίες τους. Ως προς την κτίση του κόσμου προβάλλει τη χριστιανική αντίληψη της τρίχρονης δημιουργίας (νοητός - αισθητός κόσμος -σύνθεση του ανθρώπου σε σώμα και Ψυχή). Από το σημείο αυτό και στο εξής η Ψυχή, το πνεύμα του σώματος, δένεται με το σώμα και φωτίζει τον δρόμο του για τη σωτηρία.
[...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)

Στηθάτος, Νικήτας Ο Νικήτας Στηθάτος έζησε τον ενδέκατο αιώνα (1014 μ.Χ. 1090 μ.Χ.). Μαθήτευσε κοντά στον Συμεών τον Νέο θεολόγο, στη Μονή Στουδίου. Έγινε μοναχός σε ηλικία τριάντα ετών, ύστερα από ένα πνευματικό κάλεσμα που ένιωσε και στο οποίο υπάκουσε. Ο Στηθάτος υπήρξε ο βιογράφος του Συμεών του Νέου Θεολόγου, επιμελήθηκε τα έργα του δασκάλου του και φρόντισε για τη διάδοση τους. Με τον τρόπο αυτό ο Στηθάτος έκανε αισθητή την παρουσία του δασκάλου του Συμεών σε όλη τη διάρκεια του ενδέκατου αιώνα, καθιστώντας τον πραγματικό φωτοδότη των άλλων. Ο Στηθάτος, ως συγγραφέας, διακρίνεται για τη σαφήνεια της σκέψης του, την απλή αλλά συγχρόνως κομψή γλώσσα του, αλλά και για το ανεπιτήδευτο ύφος του. Ο Στηθάτος έχει επηρεαστεί βαθύτατα, εκτός από το δάσκαλο του Συμεών, από τον Διονύσιο του Αρεοπαγίτη, τον Μάξιμο τον Ομολογητή και τον Ιωάννη Δαμασκηνό. Σε ό,τι αφορά στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη ο Στηθάτος είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, καθώς απομάκρυνε κάθε υποψία νεοπλατωνισμού από τη διδασκαλία του Διονυσίου περί Ιεραρχίας. Ο Στηθάτος ασχολήθηκε με τη συγγραφή ασκητικών και μυστικών πραγματειών, αλλά και με την καταπολέμηση των λατινικών καινοτομιών, θεωρείται ότι μια από τις αντιλατινικές πραγματείες που είχε γράψει, επίσπευσε το χωρισμό των δύο εκκλησιών. Αναφέρεται ότι ο Στηθάτος ανακάλεσε αργότερα το περιεχόμενο της, αν και ποτέ δεν έπαψε να πιστεύει τα όσα είχε γράψει. Το μεγαλύτερο μέρος των έργων του δεν έχει μεταφραστεί στη νέα ελληνική γλώσσα. Ο Νικήτας Στηθάτος συγκαταλέγεται στους μυστικούς συγγραφείς. Τα κείμενά του αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος ενώνεται με το Θεό, στον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η θέωση, η τελείωση του ανθρώπου. Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2006) Περί ψυχής, Ζήτρος Συμμετοχή σε συλλογικά έργα (2006) Ο Έρως στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων, Ζήτρος Άγιος Νικήτας Στηθάτος: περί Θείου Έρωτος...... 37. Ψυχή πού πληγώθηκε βαθιά από τον ερωτα του Θεού, αφού γεύθηκε τις νοητές δωρεές της γλυκύτητάς Του, δεν μπορεί να μένει στον εαυτό της η στην ίδια κατάσταση και να μην επεκτείνεται στις ουράνιες αναβάσεις. Γιατί όσο προχωρεί με τη βοήθεια του Πνεύματος σε διαδοχικές αναβάσεις και όσο εισχωρεί στα βάθη του Θεού, τόσο πυρπολείται από τη φωτιά της επιθυμίας και τόσο ερευνά το μέγεθος των ακόμη βαθύτερων μυστηρίων του Θεού και βιάζεται να πλησιάσει το μακάριο φως όπου σταματά κάθε άπλωμα του νου, για να ολοκληρώσει εκεί την πορεία της με ευφροσύνη καρδιάς. 38. Όταν γίνει κανείς μέτοχος του Αγίου Πνεύματος, και γνωρίσει την επιφοίτησή Του με κάποια ανέκφραστη μέσα του ενέργεια και ευωδία, ώστε η ευωδία να περνα και στην επιφάνεια του σώματος, τότε δεν υποφέρει στο εξής να μένει στα ορια της φύσεως. Αλλά επειδή έχει υποστει την καλή αλλοίωση με ενέργεια του Υψίστου, λησμονει την τροφή, τον υπνο, ξεπερνα τα σωματικά, περιφρονει τη σωματική ανάπαυση• όλη την ημέρα, ενώ βρίσκεται σε κόπους και αγωνες ασκητικούς, δεν αισθάνεται κανένα κόπο η φυσική ανάγκη, πείνα, δίψα, υπνο }η τις αλλες ανάγκες της φύσεως. Γιατί έχει χυθει αόρατα η αγάπη του Θεού με ανέκφραστη χαρά μέσα στην καρδιά του. Και όλη τη νύχτα, παραμένοντας σε πύρινο φωτισμό, εργάζεται τη νοερή εργασία με σωματικά γυμνάσματα, και απολαμβάνει το αθάνατο συμπόσιο των αθανάτων φυτων του νοητου Παραδείσου. Σ΄ αυτόν και ο Παύλος αφού υψώθηκε, ακουσε αρρητα ρήματα, τα όποια δεν επιτρέπεται να τα ακούσει άνθρωπος πού είναι ακόμη προσκολλημένος εμπαθως στα ορατά. 39. Το σώμα, όταν μια φορά πυρωθει στη φωτιά της ασκήσεως και βαφει στο νερό των δακρύων, δεν αμβλύνεται πια από τούς κόπους, γιατί καταπαύει τούς πολλούς αγωνες, επειδή εγινε ανώτερο από την πρακτική ασκηση. Αλλά αφού δεχτει μέσα του γαλήνη και σιωπή ειρήνης, γεμίζει μαλλον από μια άλλη δύναμη, άλλη ευτονία, άλλη ισχύ του Πνεύματος. Όταν τέτοιο σώμα αποκτήσει συνεργό η ψυχή και δει την κατάστασή του ότι είναι ανώτερη από τη σωματική ασκηση, αλλάζει τις φυσικές της κινήσεις και τις στρέφει σε νοητούς αγωνες και, εργαζόμενη με δύναμη τη νοερή εργασία, φυλάει για τον εαυτό της τούς καρπούς των αθανάτων φυτων μέσα στο νοητό Παράδεισο. Απ΄ όπου σαν ποταμοί τρέχουν οι πηγές των θεοπρεπων νοημάτων και μέσα στον οποιο βρίσκεται το δένδρο της γνώσεως του Θεού, πού παράγει καρπούς σοφίας, χαρας, ειρήνης, χρηστότητας, αγαθοσύνης, μακροθυμίας και ανέκφραστης αγάπης. Και καθώς έτσι εργάζεται με σπουδή και έτσι φυλάει, απομακρύνεται από το σώμα και εισδύει στο γνόφο της θεολογίας. Φεύγει με την εκσταση απ΄ όλα, επειδή δεν την κρατάει τίποτε από τα ορατά, και αφού ενωθει με το Θεό, σταματα ν΄ αγωνίζεται και να ποθει.  Από το βιβλίο: "ΒΙΒΛΙΟΚΑΛΙΑ - ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ" http://xristianoss.blogspot.gr/2011/01/blog-post_23.html